Welke waarde heeft een kunstinitiatief voor ouderen?

Dans, tekenen, muziek, zang, poëzie, theater en beeldende vorming samen met een kunstenaar en andere senioren. Welke waarde heeft dat op individueel, sociaal en maatschappelijk niveau?

Vanuit het programma Kunst en Cultuur in de Langdurige Zorg en Ondersteuning werken partners Amsterdam UMC (VUmc, afdeling Metamedica) en Hogeschool van Amsterdam samen met o.a. Leyden Academy, Stichting B.a.d. en Verwey-Jonker instituut om onderzoek te doen naar de waarde van kunst in de langdurige zorg. De onderzoekers gaan bestaande kunstinitiatieven in de zorg beschrijven, de impact evalueren en op zoek naar de onderliggende werkzame principes. Met als uiteindelijk doel deze voor een breder publiek inzichtelijk en bruikbaar te maken, om de zorgpraktijk te versterken én bij te dragen aan de kwaliteit van leven van oudere mensen. Het project sluit aan op een wereldwijde beweging voor meer kunst in de zorg, ondersteund door de Wereld Gezondheidsorganisatie.

Waarde van kunst en creativiteit
Tineke Abma, hoogleraar Participatie & Diversiteit in Amsterdam UMC en directeur van Leyden Academy is verheugd met dit onderzoek: “Er zijn in Nederland veel kunstinitiatieven in de langdurige zorg en ook binnen zorgorganisaties zijn er diverse programma’s ontwikkeld. We voelen allemaal dat kunst en creativiteit in de zorg heel waardevol kunnen zijn: om jezelf te kunnen uiten, je verbonden te voelen met anderen, even je te beperkingen vergeten en benaderd te worden vanuit wat je nog wél kunt. Maar die waarde is best lastig om goed te meten. We willen ons graag inzetten om die waarde wetenschappelijk te onderbouwen en bestaande en nieuwe kunstprojecten in de zorg zo een steviger fundament te geven.”

Participatief arts-based onderzoek
Het is een participatief actieonderzoek waarbij wordt gezocht naar verhalen en beelden over de waarde van kunst in de zorg. Daarnaast biedt het onderzoek de mogelijkheid om samen te leren met betrokkenen in de diverse bestaande initiatieven en programma’s, wat direct kan leiden tot concrete acties met een positieve impact. Het team bestaat uit onderzoekers vanuit verschillende wetenschappelijke disciplines en senioren die er als co-onderzoekers op toezien dat het perspectief van ouderen in alle fasen wordt meegenomen. Ook maakt kunstenares Janine Schrijver (Stichting B.a.d. Rotterdam) deel uit van het team, waarbij zij ook haar netwerk zal inzetten. Een unieke samenwerking, volgens Abma: “De directe betrokkenheid van ouderen en een kunstenaarscollectief, al vanaf de aanvraag, is heel bijzonder. Voor mij persoonlijk is de samenwerking tussen Leyden Academy en Amsterdam UMC speciaal, gezien mijn verbondenheid met beide instituten, maar deze combinatie is ook onmisbaar om dit project goed te kunnen doen. We hadden dit afzonderlijk nooit gekund.”

Veel enthousiasme
Betrokkenen vanuit de initiatieven en programma’s zijn enthousiast om mee te werken aan het project. Abma signaleert: “Mensen staan te popelen om te beginnen, liever gisteren dan vandaag. Ook ouderen met een passie voor kunst melden zich al bij ons, omdat ze een bijdrage willen leveren. Zo sprak ik gisteren met een oud-docente Kunst en Cultuur die na haar pensioen weer met glaskunst is begonnen en graag met ons meedenkt. We gaan in gesprek hoe deze betrokkenheid vorm te geven, zodat we ouderen een stem kunnen geven.”